Świerczek Wendelin (1888—1974), ksiądz misjonarz, kompozytor.
Ur. 16 I w Żytnej (pow. rybnicki) w rodzinie chłopskiej, był synem Jakuba, wójta żytnej, i Franciszki z domu Świdergoł. Miał czternaścioro rodzeństwa, w tym jedenastu braci, m.in. Leona (zob.), Karola, gospodarza w Żytnej, Konrada, nauczyciela i inspektora szkolnego, Augustyna, stolarza i kupca, oraz trzy siostry. Wszyscy bracia i jedna z sióstr uczestniczyli w r. 1921 w trzecim powstaniu śląskim.
Po ukończeniu szkoły powszechnej w Żytnej kontynuował Ś. naukę w ośmioklasowym gimnazjum klasycznym Małego Seminarium Księży Misjonarzy w Nowej Wsi w Krakowie, jednocześnie odbywając Seminarium Internum; należał tam do chóru i orkiestry, grał na puzonie, skrzypcach i fisharmonii. Od trzeciej klasy grał na organach oraz prowadził chór męski i orkiestrę seminarzystów. Do Zgromadzenia Księży Misjonarzy został przyjęty 7 IX 1906. Po złożeniu 8 IX 1908 ślubów zakonnych był organistą i prowadził chór kleryków w Seminarium Internum na krakowskim Kleparzu. Poznał wtedy Bolesława Wallek-Walewskiego i prawdopodobnie za jego namową zaczął pisać drobne kompozycje. Dn. 24 VI 1910 zdał eksternistycznie maturę w III Gimnazjum im. Króla Jana Sobieskiego w Krakowie. W l. 1910—13 odbył studia filozoficzno-teologiczne w Inst. Teologicznym Księży Misjonarzy w Krakowie na Stradomiu. Pełnił tam też funkcje organisty, akompaniatora, dyrygenta chóru i kuratora śpiewu. Ogłosił artykuły w kleryckim czasopiśmie „Meteor”: Chopin muzykiem narodowym (1910 nr 7) i Organy (1911 nr 9, 12) oraz opublikował „Chorał” w wydaniu watykańskim według podręczników Johnera i Birklego (Kr. 1911). Dn. 22 VI 1913 przyjął święcenia kapłańskie z rąk bp. Adama Stefana Sapiehy w kościele p. wezw. Nawrócenia św. Pawła Apostoła w Krakowie. W Małym Seminarium w Nowej Wsi prowadził następnie lekcje fizyki i chemii oraz kierował chórem chłopięcym, a od r. szk. 1914/15 uczył też języka niemieckiego, łaciny i śpiewu.
Podczas pierwszej wojny światowej pełnił Ś. opiekę duszpasterską w krakowskim szpitalu wojskowym w Łobzowie; 31 I 1916 został dyrektorem stow. Dzieci Maryi. Na wiosnę r.n. powołano go do armii niemieckiej; w wojsku pełnił funkcję kapelana i pracował w kancelarii szpitalnej w Tarnowskich Górach i Nysie. W grudniu 1918 wrócił do Krakowa. Dn. 9 VIII 1919 przełożony prowincji ks. Kasper Słomiński przeniósł go do klasztoru na Kleparzu; w stopniu kapitana (od 26 X t.r.) pełnił Ś. obowiązki kapelana inwalidów wojennych. W tym okresie opublikował w trzech zeszytach Śpiewniczek młodzieży polskiej zawierający dawne i nowsze pieśni z muzyką na 1, 2 i 3 głosy (Kr. 1917, 1918, 1920).
W styczniu 1921 został Ś. skierowany do akcji plebiscytowej w Rybniku i przy tamtejszym Komitecie Plebiscytowym objął dział oświatowy. Napisał Odezwę do mieszkańców Rybnika w dniu wybuchu Powstania 3 maja 1921 (druk ulotny). Prowadził kurs dla dyrygentów i kierował chórem rybnickim «Seraf». W czasie trzeciego powstania śląskiego sprawował opiekę nad rannymi w szpitalach i odprawiał nabożeństwa w punktach przyfrontowych na odcinku od Olzy do Dziergowic koło Kędzierzyna. Spisał Wspomnienia z pracy plebiscytowej na Górnych Śląsku (rkp. w posiadaniu F. Germana w Gliwicach). Do Krakowa wrócił we wrześniu 1921 i podjął w Małym Seminarium w Nowej Wsi wcześniejsze obowiązki, dodatkowo zajmując się duszpasterstwem w stowarzyszeniach: Dzieci Maryi i Pań Miłosierdzia. Równocześnie w l. 1922—7 studiował muzykologię na UJ pod kierunkiem Zdzisława Jachimeckiego i Józefa Reissa. Latem 1927 przełożeni przenieśli go do domu stradomskiego w Krakowie, gdzie był asystentem i prowadził lekcje śpiewu gregoriańskiego; został też duszpasterzem w więzieniach św. Michała i forcie przy ul. Kamiennej. Opracował i opatrzył komentarzem utwór „Bogu-rodzica. Najstarsza polska pieśń religijna i pierwszy hymn narodowy […] do śpiewu z towarzyszeniem organu lub harmonium” (Kr. 1928) oraz opublikował artykuł Cześć Pieśni („Pamiętnik 15-letniej rocznicy Tow. Śpiewaczego «Seraf» w Rybniku”, Rybnik 1928). Z Wallek-Wallewskim przygotował jubileuszowe wydanie „Śpiewnika kościelnego” ks. Jana Siedleckiego pt. „Śpiewnik kościelny z melodiami na 2 głosy: zawiera pieśni polskie i śpiewy łacińskie oraz różne nabożeństwa i modlitwy” (Lw.—Kr.—Paryż 1928; za życia Ś-a ukazało się 13 modyfikowanych i uzup. przez niego wydań).
Od r. 1929 uczył Ś. śpiewu gregoriańskiego w Częstochowskim Wyższym Seminarium Duchownym w Krakowie. Dn. 9 X 1930 został tam wychowawcą (ojcem duchownym); z jego inicjatywy powstało Koło Misyjne i Koło Liturgiczne. Jednocześnie uczył śpiewu gregoriańskiego kleryków misjonarskich w Seminarium na Stradomiu. Ogłosił artykuły: Dominikańska księga sekwencyj („Muzyka Kośc.” 1930 nr 4—6, wyd. osobne, P. 1930), Śpiewnik kościelny X. Jana Siedleckiego (1878—1928) („Kalendarz Cudownego Medalika” 1930) i 25 lat pracy stradomskiego Chóru Teologów XX Misjonarzy pod artystycznym kierownictwem Bolesława Wallek-Walewskiego (1907—1932) („Meteor” 1933 nr 1—2) oraz książeczkę Święta Cecylia — patronka muzyki (Kr. 1931). W serii „Staropolskie Pieśni Religijne” (Kr. 1930 z. 2, 1931 z. 3—5) wydał kilkanaście pieśni, w tym Mikołaja Gomółki. Opracował na trzy głosy Kantatę ku czci Matki Boskiej Królowej Cudownego Medalika do słów Józefa Sierosławskiego (Kr. 1931), a także skomponował Ecce sacerdos magnus, na 3 lub 4 głosy męskie, na 4 głosy mieszane, na 3 głosy żeńskie z organami (Kr. 1931), Ave Maria na chór mieszany (Kr. 1933) oraz Krótkie utwory okolicznościowe na czterogłosowy chór męski (Kr. 1936). Działał w zarządzie Związku Chórów Kościelnych diec. krakowskiej i był współorganizatorem Kongresu Muzyki Religijnej w Krakowie (24 XI 1933). W l. 1933—5 przygotował kilka transmisji radiowych z kościoła p. wezw. Nawrócenia św. Pawła Apostoła w Krakowie na Stradomiu i katedry na Wawelu. Jesienią 1936 został dyrektorem Seminarium Internum (nowicjatu) w Wilnie; jednym z jego uczniów był ks. Karol Mrowiec. W r. 1938 został przeniesiony do klasztoru w Tarnowie, gdzie obok duszpasterstwa parafialnego sprawował kierownictwo nad Konferencją Panów św. Wincentego à Paulo. Skomponował melodię, do słów ks. Józefa Swałtka, Zmartwychwstał Pan. Kantata na chór męski i organ (Kr. 1938).
Wybuch drugiej wojny światowej zastał Ś-a w Częstochowie, gdzie pracował w bibliotece jasnogórskiej. Przez Warszawę i Lublin dotarł do Lwowa i w tamtejszym klasztorze misjonarzy prowadził rekolekcje dla kleryków. W listopadzie 1939 wrócił do Tarnowa, gdzie kontynuował pracę w duszpasterstwie parafialnym; był też spowiednikiem szarytek w szpitalach Nowym Sączu, Jaśle i Sanoku. Na początku października 1942 został przeniesiony do Seminarium Duchownego w Sandomierzu; uczył śpiewu, dyrygował mieszanym chórem katedralnym i chórem kleryckim. Od r. 1943 należał do Komisji ds. Organistowskich w diec. sandomierskiej. Po wojnie w l. 1945—8 uczył śpiewu w Państw. Gimnazjum i Liceum w Sandomierzu. Działał w tym czasie w zarządzie Zrzeszenia Księży Muzyków w Warszawie (przez dwa lata pełnił funkcję jego skarbnika) i na łamach wydawanego przez nie „Biuletynu Zrzeszenia Księży Muzyków” ogłosił w r. 1947 artykuły: Potrzeba i cel zrzeszenia księży muzyków (nr 1) oraz Kancjonały Panien Benedyktynek w Staniątkach (nr 2). W r. 1954 pełnił tymczasowo funkcję wychowawcy w Seminarium sandomierskim, a od r. 1958 porządkował zbiory muzyczne z XVII—XIX w. tamtejszej biblioteki. Efektem prac muzykologicznych Ś-a była rozprawa Kancjonały sandomierskich Panien Benedyktynek („Kron. Diec. Sandomierskiej” 1958 nr 4, 7/8, 10), obszerne opracowanie Rękopiśmienne zabytki dawnej muzyki w bibliotece Seminarium Duchownego w Sandomierzu (tamże 1959—61) oraz Katalog rękopiśmiennych zabytków muzycznych Biblioteki Seminarium Duchownego w Sandomierzu („Archiwa, Biblioteki i Muzea Kośc.” T. 10: 1965). Zarówno w Sandomierzu, jak też w innych placówkach organizował amatorskie zespoły sceniczne.
Dn. 17 VI 1966 złożył Ś. rezygnację z pracy w Seminarium Duchownym w Sandomierzu i w styczniu 1968 wyjechał do klasztoru na Kleparzu w Krakowie. Wydał w swoim opracowaniu kompozycje Stanisława Sylwestra Szarzyńskiego „Veni Sancte Spiritus, Concerto a tre: canto solo e due violini con basso continuo”, wg rękopisu z r. 1697 („Wydawnictwo Dawnej Muz. Pol.” 1963 z. 50), Grzegorza Gerwazego Gorczyckiego „Laetatus sum, concerto a 9: a canto, alto, tenore, basso, violini, due clarini, con basso continuo”, wg rękopisu z r. 1730 (tamże 1958 z. 37) i „Missa «Rorate» I, per chorum quattuor vocum” (tamże 1967 z. 65) oraz Bazylego Bohdanowicza „Symfonię” („Symfonie Pol.” T. 6: 1967). Opracowywał zbiory muzyczne z klasztoru w Staniątkach; w r. 1971 złożył do druku Katalog kancjonałów staniąteckich i pieśni („Archiwa, Biblioteki i Muzea Kośc.” T. 41: 1980). W r. 1973 ukazało się ostatnie za jego życia wydanie „Śpiewnika kościelnego” ks. Jana Siedleckiego. Ś. zmarł 12 VIII 1974 w Krakowie, został pochowany w grobowcu misjonarskim na cmentarzu Rakowickim.
Słown. pol. teologów katol., VII; Słownik biograficzny katolickiego duchowieństwa śląskiego XIX i XX wieku, Kat. 1996 s. 432—3; — Chorzępa M., Śp. Ks. Wendelin Świerczek, „Roczniki Wincentyńskie” T. 8: 1987 nr 1 s. 58—9; Chwałek J., Z życia i działalności ks. Wendelina Świerczka C.M. (1888—1974), „Kron. Diec. Sandomierskiej” T. 70: 1977 nr 9—10 s. 213—26; German F., Wendelin Świerczek CM (1888—1974), „Hejnał Mariacki” T. 23: 1979 nr 6 s. 16; Grenda S., Dzieje „Śpiewnika Kościelnego” ks. Jana Siedleckiego pod redakcją ks. Wendelina Świerczka CM (1928—1975) (mszp. pracy magisterskiej z r. 1983 w Inst. Muzykologii KUL); Kałamarz W., Muzyka u misjonarzy. Wkład Zgromadzenia Księży Misjonarzy św. Wincentego a Paulo w kulturę muzyczną Polski, Kr. 2009 s. 482—5 (bibliogr.), s. 547—65, 606—8; tenże, Ks. Wendelin Świerczek CM — zasłużony badacz polskiej pieśni kościelnej, w: Recepcja ducha w przestrzeni wiedzy. Sympozjum jubileuszowe 19—20 listopada 2010, Red. J. Łucyszyn, S. Rospond, Kr. 2011 s. 193—215; Kellner F., Ksiądz Wendelin Świerczek, wychowawca, historyk muzyki, wydawca śpiewników, „Skarb Rodzinny” 1963 s. 4—6; Kłakus M., Udział duchowieństwa w powstaniach śląskich w świetle akt zgromadzonych w Instytucie im. Józefa Piłsudskiego w Nowym Jorku, „Śląskie Studia Hist.-Teolog.” T. 45: 2012 s. 196, 199; Mikłasz B., Ks. Wendelin Świerczek (1888—1974). Działalność kapłańska, naukowa, społeczno-muzyczna i kompozytorska. (mszp. pracy magisterskiej z r. 1991 w Inst. Muzykologii KUL); Sieńko L., Przemówienie na pogrzebie ks. prof. Wendelina Świerczka CM w Krakowie, „Kron. Diec. Sandomierskiej” T. 67: 1974 nr 9—10 s. 235—40; Wesołowski M., Bujniewicz N., Duszpasterstwo wojskowe w polskich organizacjach niepodległościowych i w odrodzonym wojsku polskim w świetle akt Centralnego Archiwum Wojskowego, „Roczn. Arch.-Hist. CAW” 2008 nr 1/30 s. 419; — „Dzwon Niedzielny” 1939 nr 11; — Arch. Pol. Prow. Księży Misjonarzy w Kr.: Teczki personalne (koresp. Ś-a z l. 1945—74), Akta domu Księży Misjonarzy w Kr. na Nowej Wsi; — Internet: www.bibliotekapiosenki.pl/, www.encyklo.pl, www.spiewniksiedleckiego.pl.
Wacław Umiński